ANALYSE – De Europese Commissie (EC) draagt voormalig CDA-lijsttrekker en minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra voor als eurocommissaris voor Klimaat. Eerder deze week gaf voorzitter Ursula von der Leyen het groene licht in de benoemingsprocedure om de afzwaaiende Frans Timmermans te vervangen.

Toch is de definitieve benoeming van Hoekstra tot de belangrijke post verre van zeker. De keuze voor de Nederlandse politicus wordt door velen binnen en buiten Brussel als controversieel ervaren.

Bovendien moet twee derde van het Europees Parlement instemmen met de voordracht van de Europese Commissie, voordat Hoekstra de functie officieel krijgt.

Dit zijn de hordes die Hoekstra moet nemen om de functie van eurocommissaris voor Klimaat te bemachtigen.

1. Wantrouwen rondom aanstelling Hoekstra

Met de European Green Deal was Frans Timmermans de aanjager voor een ambitieuze klimaatbeleidsagenda van de Europese Unie. Het aannemen van de zwaarbevochten natuurherstelwet in het Europees Parlement, een wet die lidstaten dwingt tot het behouden en beschermen van natuurgebieden, was het sluitstuk van zijn tijd als eurocommissaris.

Het eerste obstakel waar Hoekstra tegenaan loopt is zijn partijaffiliatie. Als christendemocraat valt hij onder de centrum-rechtse Europese Volkspartij (EVP), een fractie binnen het Europees Parlement die hevige weerstand biedt tegen de Green Deal in Brussel en die deze zomer hard campagne voerde tegen de natuurherstelwet.

Eind augustus liet de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D), waar ook Timmermans lid van was, al weten niet te willen instemmen met de benoeming van Hoekstra, meldt Politico. "Met de cynische en populistische maneouvers van de EVP om de Green Deal af te zwakken in het achterhoofd", liet de S&D in een reactie weten, "is het cruciaal voor ons dat de klimaatportfolio in handen blijft van de S&D".

Dat de EVP de benoeming van Hoekstra aanmoedigt, als "kans om het gepolariseerde klimaatdebat te herstarten", zal de progressieve parlementsleden niet geruststellen.

Europese insiders voorspellen dan ook een pittige hoorzitting wanneer Hoekstra zijn aanstelling in het parlement moet toelichten en verdedigen. "Waarom zouden we als liberalen een EVP kandidaat steunen", vraagt EU-parlementslid Sophie in 't Veld hardop af bij Politico, "iemand die de klimaatagenda wil laten stranden?".

Als CDA-leider zorgde Hoekstra vorig jaar voor grote spanningen binnen de coalitie door de overeengekomen stikstofdoelen van de overheid voor 2030 als 'niet heilig' te bestempelen. Is Hoekstra de geschikte persoon om de klimaatbelangen van de EU te behartigen als hij er zelf vraagtekens bij zet? Die vraag zal hij moeten beantwoorden als zijn benoeming onderwerp wordt van gesprek in het Europees Parlement.

2. Blijft Diederik Samsom zitten?

Vanwege de scepsis onder Europese politici over zijn benoeming wil Hoekstra volgens ingewijden graag Diederik Samsom, de rechterhand van Frans Timmermans, behouden als kabinetschef in Brussel. Dit zou hij volgens het FD hebben gedaan op aanraden van demissionair minister-president Mark Rutte; "om de lieve vrede in Nederland te bewaren".

Samsom wordt beschouwd als de architect van het jarenlange klimaatbeleid van de vertrekkende klimaatcommissaris. Met het aanblijven van de voormalige PvdA-leider zou Hoekstra volgens ingewijden willen laten zien dat hij voor continuïteit kiest in de onder Timmermans ingezette klimaatkoers, en dat hij niet van plan is voor onnodige onrust te zorgen.

Donderdag meldde het FD op basis van anonieme bronnen dat Samsom in een gesprek met Hoekstra zou hebben laten weten aan te willen aanblijven als kabinetschef. Dat zou betekenen dat Hoekstra, zoals de zakenkrant schrijft, enig "krediet" opbouwt bij sceptische Europese sociaaldemocraten.

Naast het feit dat dit nieuws nog wel bevestigd moet worden, moet ook nog blijken of Hoekstra hiermee echt zijn tegenstanders in Brussel kan overtuigen van zijn klimaatvisie.

3. De klimaatervaring van Hoekstra

Het behouden van een klimaatkopstuk als Samsom, betekent niet dat Hoekstra alsnog serieus genomen zal worden als eurocommissaris voor Klimaat. Want zijn geringe ervaring met dit dossier spreekt tegen zijn kandidatuur.

Tegenover de NOS laten Nederlandse klimaatorganisaties weten weinig vertrouwen te hebben in Hoekstra als Europese 'klimaatpaus'. "Hoekstra heeft als minister miljarden euro's steun gegeven aan KLM in de coronacrisis", zegt directeur van Greenpeace Nederland Andy Palmen. "En hij heeft als CDA-leider de stikstofcrisis doen ontploffen".

Ook Urgenda-directeur Marjan Minnesma heeft weinig vertrouwen in Hoekstra. Volgens haar mist hij "hart en ziel voor het klimaat". Ze laat de NOS ook weten dat hij de verkeerde keus is als opvolger van Timmermans, omdat hij simpelweg niet voldoende thuis is in de dossiers. "Je hebt iemand nodig die goed in het onderwerp zit. Hieraan zie je dat we het als Nederland niet echt belangrijk vinden."

"Hij heeft geen ervaring met klimaat", zegt Bas Eickhout die namens GroenLinks in het Europees Parlement zit, tegen persbureau Reuters. "Hij zal door het parlement ondervraagd worden daarover en hij zal moeten aantonen dat hij ermee aan de slag wil gaan."

Volgens de Litouwse Eurocommissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij, Virginijus Sinkevičius, is Hoekstra ondanks alle kritiek "zeker" ervaren genoeg om Timmermans op te volgen, zo zei hij vrijdag tegen Politico. Hij benadrukte dat hij "geen enkele twijfel" heeft in de keuze van Von der Leyen voor de Nederlander.

4. Het geheugen van Zuid-Europa

Waarschijnlijk zullen Europarlementariërs uit Zuid-Europa de meeste vraagtekens hebben rond de benoeming van Hoekstra, schrijft persbureau Reuters. Aangezien hij tijdens de coronapandemie deze lidstaten voor het hoofd stootte door EU-plannen te blokkeren, om deze zwaar getroffen landen met leningen te helpen de crisis door te komen.

Hoekstra's verzet tegen deze plannen werden in maart 2020 door de Portugese premier omschreven als "weerzinwekkend, zinloos en totaal onacceptabel". Het moet blijken hoe vers dit in het geheugen van de Zuid-Europese lidstaten ligt als de benoeming van de CDA'er besproken wordt in het parlement in Brussel.

5. Het Shell-verleden van Hoekstra

In een ver en grijs verleden was Wopke Hoekstra een bestuurder bij oliemaatschappij Shell. Tussen 2002 en 2004 vervulde hij daar 'commerciële rollen', volgens zijn LinkedIn-profiel.

Samen met zijn veel langere rol als partner bij de consultancyfirma McKinsey spreekt dat niet voor zijn nieuwe functie als 'klimaatpaus', iemand die bereid moet zijn om tegen de wensen en belangen van grote bedrijven te vechten voor het milieu. Met zijn cv heeft Hoekstra de schijn tegen.

Dat blijkt ook uit een eerder deze week gelanceerde petitie van campagnebureau DeGoedeZaak (DGZ). Die is in vier dagen tijd al meer 36.000 keer ondertekend. "De toekomst van ons klimaat is óók in handen van Brussel", zegt DGZ-directeur Jurjen van den Bergh tegenover BNNVARA. "Hoekstra’s profiel klopt niet: een oud Shell-bestuurder die eerder KLM zonder blikken of blozen steunde met een miljardenpakket en het stikstofprobleem niet onder ogen wilde komen."

Hoekstra zal ongetwijfeld door het Europees Parlement geconfronteerd worden met zijn cv. Samen met het vermeende gebrek aan ervaring, zijn politieke kleur en het wantrouwen rond zijn benoeming krijgt hij het waarschijnlijk nog behoorlijk voor de kiezen.

Lees ook: Hoekstra wil PvdA’er Diederik Samsom in Brussel houden, als hij eurocommissaris voor Klimaat wordt